Muzeum X Pawilonu – Muzea w Cytadeli warszawskiej
W ramach represji po powstaniu listopadowym car Mikołaj I nakazał wybudowanie twierdzy Cytadela. Kilka lat później w 1833 r w dawnym magazynie mundurowym postanowiono urządzić wiezienie, przygotowano 8 cel dla pierwszych więźniów. W kolejnych latach w budynku urządzono łącznie 88 cel dla 200 ludzi. X Pawilon był siedzibą Komisji Śledczej przy Namiestniku Królestwa Polskiego. Na Cytadeli stracono około 500 więźniów, w tym ostatniego dyktatora powstania styczniowego Romualda Traugutta. Wyroki wykonywano w różnych miejscach. Od lat 80. XIX w. były to stoki Cytadeli od strony Wisły, na które prowadziła Brama Iwanowska, zwana dzisiaj Bramą Straceń. Skazańców powadzono tutaj zachowaną do dziś drogą tzw. ul. Skazańców. W 1900 roku uwięziono tu Józefa Piłsudskiego – wtedy towarzysza „Wiktora”, który został przyłapany na drukowaniu „Robotnika” w mieszkaniu przy ul. Wschodniej w Łodzi. Dzięki symulowaniu choroby umysłowej Piłsudski trafił dalej do szpitala psychiatrycznego w Petersburgu, skąd uciekł w połowie 1901 r, dzięki pomocy działacza PPS’u, młodego lekarza Władysława Mazurkiewicza.
We wnętrzu umieszczono w gablotach pamiątki po patriotycznych spiskach. Zwiedzający ma okazje zobaczyć zrekonstruowane cele więzienne z tabliczkami z nazwiskami znanych więźniów. Zrekonstruowano też pomieszczenie przesłuchań przez Komisję Śledczą. Zachował się pierwszy krzyż, z 1921 r. z mogiły R. Traugutta. W części centralnej uprzędzono wystawę cyklu Aleksandra Sochaczewskiego, zwanego reporterem katorgi. W największym pomieszczaniu umieszczono jego monumentalne działo „Pożegnanie Europy”.
Zobacz więcej :